Romantiek: 'Max Havelaar'

De Max Havelaar (1881) is geschreven door Eduard Douwes Dekker onder het pseudoniem Multatuli. Multatuli is Latijns, en betekent letterlijk: Heeft veel gedragen. Dit is op zich al een heel Romantische naam, want deze man heeft ook een heel Romantisch leven geleid, en dat is niet in een positieve zin. Hij had gokschulden, werd als eerloos beschouwd, en zijn huwelijken waren niet stabiel. Tijdens een slechte financiële situatie besloot Dekker een boek te gaan schrijven. Hij had namelijk in zijn tijd in Indonesië veel onrecht meegemaakt, dat de Nederlanders de Indiërs aandeden. Dekker besloot een boek te schrijven dat als een bom in zou slaan, de Max Havelaar. Hij schreef dit boek onder het pseudoniem Multatuli, om kritiek te voorkomen. Mijn stelling die ik in dit stuk ga verdedigen is: De Max Havelaar is representatief voor het gedachtegoed van de Romantiek.

Het eerste argument dat ik ga noemen is de sehnsucht, oftewel het verlangen naar een nieuwe, betere toekomst. Dit kenmerk is bijvoorbeeld heel goed te zien bij Saïdjah en Adinda. Saïdjah is een jongen die heel goed om kan gaan met buffels, maar als zijn buffel telkens wordt afgepakt door de plaatselijke autoriteiten, en daardoor zijn vader moet vluchten, (nog een Romantisch kenmerk) gaat Saïdjah op zoek naar een betere toekomst in de stad, die hij uiteindelijk ook vindt. Op een grotere schaal kan dit ook worden gezien. Dekker heeft in Indië een wereld van onderdrukking gezien en verlangt naar een wereld zonder onderdrukking. Ook al gaat dat nog 60 jaar duren, hij heeft wel bijgedragen aan het verbeteren van de situatie in Indië, door Nederland op zijn kop te zetten.

Het tweede argument sluit goed aan op de eerste. De gevoeligheid, waar de Romantiek zo erg bekend om staat, is prominent aanwezig in het boek. Alleen al het feit dat Multatuli dit boek schrijft, betekent al dat hij een sterk gevoel van medelijden heeft voor de Indiërs, die gedoemd zijn tot slavernij en onderdrukking. Multatuli voelt zich erg betrokken bij hun lot, sinds hij is teruggekeerd uit Indië en wilde dit duidelijk maken aan heel Nederland door dit boek te gaan schrijven. Multatuli zelf stond zelf ook bekend om zijn hoog oplopende gevoelens als driftbuien en plotselinge uitingen van andere emoties. Het is dan ook heel logisch, dat Dekker dit verwerkt in zijn boeken, aangezien hij zijn hoofdpersoon een klein beetje van zijn eigen karakter geeft, wat gebruikelijk is in de schrijverswereld. Dit is bijvoorbeeld heel goed te zien in de persoon van Havelaar, die ongeveer hetzelfde hebben meegemaakt en daar hetzelfde over voelen, wanneer je de levens vergelijkt. Daarom maakt Dekker van hem ook de held, en stelt hij daartegenover de ontzettend saaie en kapitalistische Droogstoppel, om die goed af te kunnen kraken, en zijn held nog meer te verheerlijken.

Het derde argument dat ik wil noemen, is de Weltschmerz, de droefheid van alles om ons heen. Ook hier weer het voorbeeld van Saïdjah en Adinda. Als Saïdjah naar de stad vertrekt om een nieuwe toekomst te gaan zoeken moet hij zijn grote geliefde Adinda achterlaten. Dit gaat natuurlijk met pijn in zijn hart, maar na 36 manen zou hij terugkeren met geld. Hij keert na de 36 manen inderdaad rijk terug en gaat op zoek naar Adinda. Adinda is niet te vinden en schijn hetzelfde lot te zijn overkomen als de vader van Saïdjah. Hier is de droefgeestigheid van Dekker heel goed te zien, en ook een klein beetje ironie om de droefgeestigheid te benadrukken. In zijn echte leven is dit ook heel goed te zien. Met deze droefgeestigheid kan je zijn slechte huwelijken verklaren( een droeve man in de huiskamer is niet gezellig) en zijn ontevredenheid over de situatie in Indië, want  hij ziet met droeve geest aan hoe Indië onderdrukt wordt, en hoe daar niets aan gedaan wordt. Hij klaagt daarom graag de Nederlandse handelaren ( Droogstoppel ) en Willem II aan, vanwege de afwezigheid van actie tegen de onderdrukking.

Critici zouden zich kunnen afvragen of dit werk volledig Romantisch is, omdat Indiërs natuurlijk een donkere huid hebben en dat is erfelijk, een kenmerk van Naturalisme. De syllabus Verlichting en Romantiek meldt ons dat stromingen nooit zich specifiek voordoen, dus dat Naturalistische kenmerken altijd mogelijk zijn.

Ik heb in dit stuk dus de stelling ‘De Max Havelaar is representatief voor het gedachtegoed van de Romantiek’ verdedigd met drie argumenten. Ten eerste de sehnsucht oftewel het verlangen, dat zich duidelijk voordoet in het boek. Ten tweede de gevoeligheid, die Dekker zowel in zijn Havelaar heeft verwerkt, als zelf bezit. Dit verklaart ook zijn gevoelens voor Indië. En ten slotte de Weltschmerz, de droefgeestigheid, die Dekker zelf ook had, en ook in zijn boek verwerkte met af en toe ironie om dat te benadrukken. Dus de Havelaar prima representatief voor de Romantiek.